Is overdag een dutje doen nu goed of slecht voor de gezondheid?
Een powernap is geen suffe bedoening
Iedereen kent het wel: het namiddagdutje bij kleine kinderen in de crèche. Bij volwassenen wordt overdag een dutje doen al lang gezien als immoreel, iets voor luiaards. Aristoteles noemde het doen van een ‘hazenslaapje’ decadent. Maar is het dat?
Dokter Wim Van Hooste, preventieadviseur-arbeidsarts
Sleeping on the job en caught napping hebben een slechte connotatie. Er rust in onze contreien al heel lang een stigma op overdag rusten. In vele zuiderse en tropische landen daarentegen zijn de lunch dip, afternoon slump, food coma, post lunch nap en de siësta nochtans stevig ingeburgerd.
Franse ondernemingen waren tot voor kort vaak enkele uren rond de middag onbereikbaar. Zakendoen met onze zuiderburen vormde dan ook soms een uitdaging.
Een tijdje terug was er in Spanje een discussie om de siësta te verbannen en om deel te nemen aan de ratrace van de noorderlingen.
Sommigen beschouwen nog steeds dutten als teken van luiheid, hoewel het juist het tegenovergestelde opwekt: 93% voelt zich na een dutje creatiever (bevraging door Mattress Nerd, 2021).
In Japan is het middagdutje ingeburgerd en zijn werkgevers ervan overtuigd dat het een goede investering is. De powernap vergroot de productiviteit gedurende de rest van de werkdag.
Zelfs in de Verenigde Staten doet 1 op 3 volwassenen al eens een tukje (Pew Research Center, Everyday Health, 2022).
NASA-slaapje
Dr. Dinges en Dr. Rosekind van de Federal Aviation Administration (FAA) vroegen in de jaren tachtig aandacht voor ‘profylactische dutjes’ voor de piloten op lange-afstandsvluchten. Om zo'n dutje een stoerder imago te geven, bedacht slaapexpert James Maas (1939-2025) daarvoor de term powernap, die snel ingeburgerd geraakte in lucht- en ruimtevaart.
Een NASA-slaapje voor astronauten duurt exact 26 minuten. Zo verhoogt de concentratie met 34% en de alertheid met 54%: een energieboost zonder sufheid achteraf (Tomzig et al., Transportation Research Interdisciplinary Perspectives, 2025).
Wanneer de dutjes beperkt blijven tussen 20 en 30 minuten, zorgen ze voor een verminderde slaperigheid overdag, een toegenomen alertheid, alsook verbeterde cognitieve prestaties (bv. op het vlak van geheugen en iets aanleren) (Murata et al., Clocks Sleep, 2022). Creatief denken en probleemoplossend vermogen varen er wel bij.
Dutjes verminderen de stress en staan in voor regulatie van emoties. Door niet langer dan 30 minuten te dutten, gaat de dutter niet in REM-slaap maar in ‘non-REM slaap’ (fase N3). Dergelijke dutjes verhogen de waakzaamheid, wat een vereiste is voor een resem jobs (operatoren (petro)chemische fabrieken, kerncentrales, …).
Functies met verhoogde waakzaamheid zijn ‘beroepen die bestaan uit een permanent toezicht op de werking van een installatie waarbij een gebrek aan waakzaamheid het welzijn van andere werknemers in gevaar zou kunnen brengen’.
Slaapstoornissen
De keerzijde: te lange powernaps verhogen het risico op obesitas, diabetes mellitus type 2, cardiovasculaire ziektes, hypertensie en andere chronische aandoeningen (Liu et al., Front Endocrinol, 2024; Wu et al., Eur J Neurol, 2024).
Langere dutjes kunnen leiden tot sufheid, de zogenaamde sleep inertia of grogginess, maar tevens serieuze slaapstoornissen. Een 90 minuten durende dut verkort de nachtelijke slaap met 30 minuten (George et al., 2024).
Een coffee nap - een shot cafeïne net voor het dutje - kan een synergetisch effect op de energy boost hebben. De voorwaarde daartoe is dat je meteen na het drankje of de kauwgom met cafeïne 15 à 20 minuten gaan liggen. Tegen de tijd dat je wakker wordt, begint de cafeïne te werken. Zo krijg je een dubbele alertheidsboost (Yates et al., Defence Human Sciences Symposium, 2021).
Sommige werkgevers (Google, PwC, Ben & Jerry’s Ice Cream, Cisco, Nike, Uber, …) zijn overtuigd en faciliteren de powernap. Topatleet Usain Bolt doet het tijdens zijn training.
People Have the Power (Nap) (Patti Smith, 1988).
