Wie gebruikt de meeste antibiotica?

BELMAP publiceert zijn eerste online rapport met publiek beschikbare nationale gegevens over antibioticagebruik en antimicrobiële resistentie bij mensen en in veebedrijven.

In 2022 is de consumptie van terugbetaalde antibiotica aanzienlijk gestegen ten opzichte van 2021, met 18,8%. Dat volgt op een opmerkelijke daling tijdens de covidpandemie in 2020 (-22,9% ten opzichte van 2019), met terug een marginale stijging tussen 2020 en 2021 (+4,58%).

In de afgelopen tien jaar is het menselijk gebruik van antibiotica met 15,8% gedaald (-3,56 DDD/1000 inwoners (van 2013 tot 2022).

Breedspectrumantibiotica

Zorgwekkend is wel dat de verhouding tussen amoxicilline en amoxicilline/clavulaanzuur de afgelopen tien jaar licht is gedaald (54:46 in 2013; 51:49 in 2022). Dat is ver verwijderd van de doelstelling van 80:20 die is vastgelegd door het Belgisch Coördinatiecomité Antibioticabeleid (BAPCOC)".

In 2022 was er ook voor het eerst sprake van een toename van het verbruik van fluorochinolonen (+12,6 ten opzichte van 2021) sinds de invoering van strengere terugbetalingscriteria in 2018.

Positief is dat de totale verhouding tussen breedspectrum- en smalspectrumantibiotica aanzienlijk is gedaald (-24,1% tussen 2013 en 2022).

Ziekenhuizen

In Belgische ziekenhuizen worden ongeveer 522 DDD per 1.000 patiëntendagen geregistreerd. Deze consumptie is tijdens het laatste decennium met 7,4% gestegen.

Het aandeel breedspectrummedicijnen dat in Belgische ziekenhuizen wordt gebruikt (30,1% in 2022) is stabiel gebleven in de loop van de tijd.

Bij de breedspectrumantibiotica wordt een belangrijk daling gezien van het gebruik van (fluoro)chinolonen (-28,6% tussen 2013 en 2022). Maar het aandeel van piperacilline in combinatie met tazobactam (+44,3%) en glycopeptiden (+13%) is in de loop van de tijd aanzienlijk toegenomen".

Veterinaire sector

De totale verkoop van antimicrobiële stoffen in de veterinaire sector, gemeten in mg/kg biomassa, is cumulatief met 58,2% gedaald tussen 2011 en 2022. Voor de antibiotica die door de WHO als kritiek belangrijk voor de menselijke geneeskunde zijn geclassificeerd is de daling nog meer uitgesproken: bij de fluorochinolonen en cefalosporines van de 3e en 4e generatie zien we een cumulatieve daling van 82,7% tussen 2011 en 2022 . Voor de premixen is er in dezelfde periode een cumulatieve afname met 83,5%.

Antimicrobiële resistentie

• In de afgelopen tien jaar is het aandeel meticillineresistente Staphylococcus aureus (MRSA)-isolaten in België gestaag gedaald. Dat contrasteert met het stijgende aandeel van invasieve E. coli-isolaten die resistent zijn tegen cefalosporines van de 3e generatie dat werd waargenomen tussen 2011 en 2014. Dat aandeel is daarna wel stabiel gebleven rond de 10%.
• Gedurende de onderzoeksperiode nam de prevalentie van carbapenem-resistente K. pneumoniae aanzienlijk toe (1,4% in 2021).
• Tussen 2020 en 2022 werd een toename van penicillineresistentie waargenomen onder invasieve stammen van S. pneumoniae, in tegenstelling tot de eerder stabiele penicillineresistentiepercentages van circa 10% (2011-2019).
• Voor macroliden werd, na een toename van de resistentiegraad tijdens de covidcrisis, in 2022 een terugkeer naar de resistentiegraad van +/- 15% waargenomen die consistent was voor de periode 2015-2019.

Aanbevelingen

Het rapport ziet de gepersonaliseerde feedback in de nieuwe antibioticabarometer voor huisartsen als een verbetering voor het monitoren van antibioticaresistentie en antibioticagebruik.

Een verontrustende zaak is de onbeschikbaarheid van antibiotica met een beperkt spectrum zoals amoxicilline of ceftriaxone, soms gedurende weken of maanden, door productie- of leveringsproblemen. Het gebrek aan flexibiliteit op de Belgische markt om van leverancier te veranderen kan ertoe leiden dat gedurende lange periodes ook geen gelijkwaardig product beschikbaar is. Dat kan artsen ertoe dwingen om antibiotica met een breder spectrum voor te schrijven, gewoon bij gebrek aan geschikte alternatieven.

Het BELMAP-rapport vestigt de aandacht op de ontwikkeling van directe en kruisresistentie door blootstelling aan biociden, een onderwerp dat nog weinig onderzocht is. Met dit risico wordt momenteel geen rekening gehouden bij de beoordeling van de werkzaamheid van ontsmettingsmiddelen.

De resultaten van onderzoek en de inzichten van experts moeten de aandacht bij het publiek en de gezondheidswerkers voor dit probleem vergroten.

Voorzichtigheid is geboden met producten waarvan is vastgesteld dat ze de ontwikkeling van resistentie waarschijnlijk of zeer waarschijnlijk bevorderen (bijvoorbeeld chloorhexidine, quaternaire ammoniumverbindingen en triclosan).

Het ontstaan van resistentie en kruisresistentie in de gezondheidszorg en in andere sectoren waar deze biociden worden gebruikt, moet van nabij worden opgevolgd.

https://belmap2023.shinyapps.io/belmap2023_app/_w_92a01cac/#shiny-tab-Summary

Voor het volledige rapport begint u het beste hier.