opinie
(In)Equity
‘Iedereen heeft recht op dezelfde zorg’ en ‘Gelijke toegang tot de zorg’ zijn lovenswaardige principes. Maar ze missen hun doel omwille van ‘inequity’.
We willen uiteraard de hele bevolking kwaliteitsvol, gezond (en lang) laten leven, maar culturele, sociale en economische verschillen verdelen 'Gezondheid en Zorg' ongelijk.
Daarom moet je begrijpen hoe inequity werkt en waarom het zorgaanbod aangepast moet worden.
Ik lever een voorschrift af aan een oude dame, maar ze begrijpt niks van mijn uitleg. Switchen naar Frans en Engels helpt niet. Ze verstaat alleen Spaans. Het wordt dus Google Translate… Maar de Spaanse vertaling ontcijfert ze letter voor letter. Analfabeet. Daar sta je dan met een prachtige patiëntenapp vol heldere instructies en filmpjes. Allemaal op maat van… onszelf: hoogopgeleid, vlot van taal en met behoorlijke interesse in health literacy. Geen oplossing voor deze dame.
Hoe groot schat je spontaan de gezondheidskloof tussen arm & rijk / hoog- & laagopgeleide mensen? De realiteit is confronterend:
- In 2020 was het verschil in levensverwachting bij de geboorte tussen de hoogste en laagste socio-economische groep ongeveer negen jaar bij mannen en zes jaar bij vrouwen.
- De kloof in verwachte gezonde levensjaren (op 25 jaar) tussen personen met een laag en hoog opleidingsniveau bedroeg ruim tien jaar voor mannen en dertien jaar voor vrouwen.
- Je sterft vroeger en bent voordien meer jaren chronisch ziek. Die ‘kloof’ is in feite een sociaal gradiënt, met groeiend gezondheidsverlies naarmate je de socio-economische ladder afdaalt. Dat wordt jaar na jaar erger.
Leeftijd, geslacht en genetische factoren. Sociaal netwerk en leefstijl. Huisvesting, voeding, opleiding, werk(omgeving), werkloosheid, hygiëne en… gezondheidszorg zijn de determinanten, beschreven in het ‘Rainbow Model’ van Dahlgren & Whitehead sinds 1991. Recent voegde de WHO daar ecologische, commerciële en digitale determinanten aan toe. De overheid reageert wel met een ‘health in all policies’-beleid: doelmatig investeren in huisvesting, voedingsgewoonten, onderwijs, zelfredzaamheid, etc. produceert ook gezondheid.
'Doelmatig investeren in huisvesting, voedingsgewoonten, onderwijs, zelfredzaamheid, etc. produceert ook gezondheid'
Zorgverstrekkers moeten hierbij zowel nederig als ambitieus zijn: gezondheidszorg draagt immers ‘slechts’ voor ± 15% bij tot de algemene gezondheid. Dat kan beter als de zorg op maat wordt gesneden van de behoeften van de meest kwetsbare groepen. Daarvoor moet je het ‘one size fits all’ – vooral aanbodgestuurde – zorgmodel wel loslaten.
Dat is een boodschap die de hoogste socio-economische groep – dat zijn wij ! – misschien niet graag hoort. Maar het is een noodzakelijke remedie om de volgende jaren de sociale zekerheid in evenwicht te houden.
Dirk Broeckx is apotheker.