“Verduurzamen van voeding is onomkeerbare trend”

 

Rikolto, voorheen bekend als Vredeseilanden, breekt al jaren een lans voor duurzame en gezonde voeding. Sinds 2006 zet de organisatie ook in op grootkeukens, als hefboom voor verandering in het eetpatroon van de Belg. “Naar de scholen toe is er nog heel wat werk te verzetten op het vlak van gezonde voeding”, zegt Katharina Beelen, programmacoördinator bij Rikolto.

Oogst

Rikolto betekent ‘oogst’ in de wereldtaal Esperanto en is zo meteen een term die goed de lading van deze uit ‘Vredeseilanden’ ontstane organisatie dekt. Een goede oogst is van het grootste belang en samen met boeren, bedrijven, wetenschappers en overheden oogst Rikolto nieuwe ideeën om een groeiende bevolking op een duurzame wijze te voeden. Rikolto verbindt dus stakeholders en bouwt aan initiatieven die tegemoetkomen aan de mondiale uitdagingen rond biodiversiteit, klimaat en ongelijkheid. Ook op het vlak van grootkeukens, vooral naar scholen en bedrijfscatering, speelt Rikolto een belangrijke rol. Met programmacoördinator Katharina Beelen hadden we een uitgebreid gesprek over uitdagingen, focuspunten en concrete plannen rond duurzaamheid in de grootkeukensector.

Uitdagingen

Wat zijn de belangrijkste uitdagingen voor grootkeukens en cateraars op het gebied van eerlijke en gezonde maaltijden?

“De sector van de bedrijfskantines en restaurants bij allerlei overheids- en onderwijsinstellingen heeft het door de coronacrisis natuurlijk zwaar te verduren gekregen. Er werd veel meer thuis gegeten of aan takeaway gedaan. En dat zal wellicht ook blijvende sporen nalaten, in die zin dat het thuiswerken en online onderwijs voor een stuk zullen blijven. Dat zet mogelijk besparingsoperaties in gang en als Rikolto willen we erover waken dat duurzame en voedzame voeding daar niet onder lijdt. Zeker naar de scholen toe is er nog heel wat werk te verzetten op het vlak van gezonde voeding. Voor de scholen lijkt het nog minder dan voorheen een prioriteit. Dat onderwijsminister Ben Weyts ook zelf zegt dat er niet van scholen mag worden verwacht om daar veel energie in te steken, helpt natuurlijk ook niet. We hebben er zeker begrip voor dat dit voor scholen en schooldirecties niet evident is want ze hebben zo veel omhanden en weinig personeel. De aanbestedingsprocedures voor schoolcatering zijn dan nog eens erg complex en tijdrovend. Op dat vlak kunnen we we de scholen, onder meer ook via de koepels, zeker bijstaan. We stimuleren de scholen om ook duurzaamheidsvoorwaarden op te nemen in de aanbestedingsdossiers. Met ons ‘GoodFood@school project’ en onze School Food Labs in centrumsteden Brugge, Gent en Leuven zijn we heel actief in het steunen van de scholen.”

"De aanbestedingsprocedures voor schoolcatering zijn erg complex en tijdrovend. Op dat vlak kunnen we de scholen zeker bijstaan"

Focuspunten 

Welke zijn de focuspunten voor de komende jaren?

“Ik moet hier aansluiten bij mijn antwoord op de vorige vaag: we gaan ons vooral richten op de retail- en schoolcatering. Het belang van een voedzaam middagmaal op school kan moeilijk worden overschat. Het is veel belangrijker dan een avondmaaltijd, want het is ‘s middags dat de leerlingen, scholieren en studenten nog veel energie nodig hebben en daarvoor is een lekkere, voedzame maaltijd noodzakelijk. Als we het Vlaamse landschap per provincie bekijken, blijkt dat in West-Vlaanderen nog wel behoorlijk geïnvesteerd wordt in voeding op school maar dat de andere provincies het toch meer laten afweten. In 2019 maakte Rikolto samen met onder andere de Unie van Belgische cateraars, diverse individuele grote cateraars, Horeca Vlaanderen, de onderwijskoepels, het departement Onderwijs en Vorming en toenmalig Vlaams minister van onderwijs Hilde Crevits een charter voor gezonde, evenwichtige en duurzame schoolmaaltijden.

"Op het vlak van gezonde en duurzame schoolcatering ligt nog een hele markt open en daar proberen we de cateraars van te overtuigen"

Naast de ondersteunende acties naar scholen en het algemene publiek is er binnen Rikolto ook een ‘commerciële’ poot die consulting aanbiedt aan grote bedrijven, organisaties en overheidsinstanties rond gezonde, duurzame voedingssystemen. Zo hebben we grondig samengewerkt en een volledige screening gemaakt voor onder meer de grootkeukens bij VRT, IKEA en het UZ Gasthuisberg. We vertrekken van een grondige audit per bedrijf of organisatie en geven aanbevelingen rond een gezonder aanbod, het beperken van de ecologische impact in de keuken, het bedingen van een eerlijke prijs en het promoten van de korte keten. Ook het beperken van voedseloverschotten is een belangrijk item bij zo’n doorlichting en daar bij meten we op drie punten: de voorraad, de productie en de eigenlijke consumptie.”

Oplossingen

Welke concrete oplossingen zijn er beschikbaar vanuit Rikolto?

“Naar de scholen toe hebben we dus het project ‘GoodFood@School en daarbij zijn onze School Food Labs cruciaal. Dat zijn pilootscholen die samen met ons een traject doorlopen om het voedingsbeleid op hun school te verduurzamen. In elke deelnemende stad worden jaarlijks een aantal scholen geselecteerd en daarbij streven we naar goede mix uit de verschillende netten en met diverse richtingen. We begeleiden nu pilootscholen uit de centrumsteden Gent, Antwerpen en Leuven. Met die scholen ondertekenen we een charter van tien algemene duurzaamheidsengagementen en daarna brengen we de mogelijkheden en beperkingen van de school in kaart. Samen met een schoolwerkgroep bestaande uit onder meer directie, leerkrachten, ouders en cateringverantwoordelijken formuleren we dan realistische doelstellingen die in een meetbaar stappenplan worden gegoten.

Gent en Leuven voorzien een subsidie voor het begeleiden van hun scholen. In Antwerpen lopen er meerdere kleinere projecten in scholen waar we aan meewerken, o.a. rond het toegankelijk maken van gezonde maaltijden voor iedereen, ook kinderen die het thuis wat moeilijker hebben. Lekkere gezonde maaltijden mogen geen elitair product worden

Maar we zijn er nog niet. Op het vlak van gezonde en duurzame schoolcatering ligt nog een hele markt open en daar proberen we de cateraars van te overtuigen.

Naast onze werking naar de scholen houden we ook nauwe contacten aan met landbouwers, telers en hun belangenorganisaties, zoals de Boerenbond. Zo stimuleren we bijvoorbeeld coöperaties onder landbouwers zodat ze samen een faire prijs kunnen krijgen voor hun producten. Een mooi voorbeeld hiervan is ‘Kortom Leuven’: een webshop voor korte keten in retail, horeca, cateraars en andere professionelen die rechtstreeks bij lokale boeren en producenten uit de regio aankopen. Dat loopt goed en zeker in de horeca is er veel vraag naar zo’n rechtstreeks contact met boeren en telers. We hopen dat zo’n formule dus nog in meer Vlaamse steden en regio’s kan worden uitgerold.”

Tips

Welke tips hebt u voor verantwoordelijken van grootkeukens en grootkeukenkoks met het oog op eerlijke en duurzame maaltijden

“Gelet op de problematiek rond het klimaat en het stijgende bewustzijn bij de consument rond sociaal verantwoord en milieu- en diervriendelijke voeding is het verduurzamen van voeding een trend die niet meer te keren valt. Daar moeten cateraars zich zeker van bewust zijn. De ‘hybride maaltijden’ – dus zeker niet altijd met vlees – zullen aan belang winnen. Als organisatie spreken wij ons zeker niet uit tegen vleesconsumptie – ik eet trouwens zelf ook graag een stukje biovlees – maar het aandeel van vlees in een maaltijd zal zeker verminderen. Groenten en peulvruchten zullen een meer centrale plaats innemen in een maaltijd en daar zal dan ook meer aandacht naartoe moeten gaan.”