Extra vitamine D bij covid-19: nuttig en/of veilig?

Verschillende observationele studies wezen het afgelopen jaar op een mogelijk verband tussen lage vitamine-D-gehaltes en een ernstiger ziekteverloop van covid-19 (verhoogde nood aan en duur van mechanische ventilatie en overlijden). De risicofactoren voor ernstige covid-19 klachten zijn echter dezelfde als die voor vitamine-D-deficiëntie: slechtere algemene gezondheid, gebrekkige voeding, hogere leeftijd en reeds bestaande gezondheidsproblemen zoals diabetes of lever- en nieraandoeningen.

Het is mogelijk dat niet de lage vitamine D de ernstigere covid-19 klachten veroorzaakt maar dat juist de risicofactoren leiden tot ernstigere covid-19. Vitamine D speelt echter ook een rol in het immuunsysteem en is belangrijk voor gezonde beenderen, tanden, spieren alsook bloedsuikerspiegel, hart en bloedvaten en longen en luchtwegen. Zo zou een behandeling met vitamine D mogelijk de ernst van de covid-19-symptomen toch rechtstreeks kunnen beïnvloeden.

Om te bepalen of een vitamine-D- behandeling effectief is, bundelde een auteursteam alle interventiestudies over extra vitamine D bij covid-19. Dit type studies laat wel toe om een oorzaak-gevolg relatie vast te stellen.

Selectiecriteria voor studies

Deze review includeerde interventiestudies die vitamine-D-suppletie vergeleken met placebo of standaardzorg bij patiënten met covid-19, ongeacht de ernst van hun ziekte, hun leeftijd, gender of etniciteit. De vitamine D kon onder eender welke vorm of dosis gegeven worden.

Samenvatting van resultaten

De Cochrane review includeerde drie studies met in totaal 356 deelnemers met covid-19. Eén studie werd uitgevoerd in Brazilië en de twee andere in Spanje. Alle patiënten hadden een positieve PCR-test voor covid-19. Twee studies bestudeerden patiënten met matige of ernstige covid-19 en één studie includeerde patiënten met milde of asymptomatische covid-19.

Patiënten met matige of ernstige covid-19. Eén studie betrof patiënten met vitamine-D-deficiëntie, terwijl de vitamine- D-status van de deelnemers in de andere studie niet gekend was. Bij de ene studie namen de deelnemers meerdere dosissen vitamine D in de vorm van calcifediol (oraal) op dag 1, 3 en 7, maar bij de andere studie werd er één grote dosis vitamine D in de vorm van cholecalciferol (oraal) ingenomen aan het begin van de studie.

We zijn onzeker of vitamine D een effect heeft op de mortaliteit omdat beide studies en resultaten veel van elkaar verschillen (bewijs van zeer lage zekerheid). In de ene studie stierf geen enkele van de 50 patiënten behandeld met vitamine D en twee van de 26 patiënten in de controlegroep. In de andere studie waren er 9 overlijdens in de vitamine-D-groep (119 deelnemers) en 6 in de controlegroep (118 deelnemers).

Eén studie bekeek (de verslechtering van) de klinische toestand van de patiënt aan de hand van de nood aan mechanische ventilatie. Vitamine-D-suppletie vermindert mogelijk de nood aan mechanische ventilatie, maar het bewijs is onzeker (controle: 144 per 1.000 vs vitamine D: 75 per 1.000 (95%BI*: 35-163); 1 studie, 237 deelnemers, bewijs van lage zekerheid). Geen enkele studie rapporteerde de levenskwaliteit.

Ook ernstige neveneffecten werden niet gerapporteerd. Slechts één studie rapporteerde dat één patiënt van de 119 behandeld met vitamine D overgaf meteen na het innemen van vitamine D. We zijn dus onzeker of vitamine D neveneffecten veroorzaakt of niet (bewijs van zeer lage zekerheid).

Patiënten met asymptomatische of milde covid-19. In de enige studie met patiënten met vitamine-D-deficiëntie en asymptomatische of milde covid-19, namen de deelnemers elke dag cholecalciferol in over een periode van minstens 14 dagen en stapten over naar wekelijkse dosissen wanneer hun vitamine-D-niveau steeg boven 50 ng/mL. De studie rapporteerde alleen data voor 'viral clearance', inflammatoire markers en vitamine-D- niveaus, maar geen enkele door de reviewauteurs geselecteerde belangrijke uitkomsten. Er werd geen enkel geval van hypercalcemie gerapporteerd, maar het is onduidelijk of (en hoe) neveneffecten werden geregistreerd.

Het is mogelijk dat niet de lage vitamine D de ernstigere covid-19 klachten veroorzaakt maar dat juist de risicofactoren leiden tot ernstigere covid-19

Conclusie

De beschikbare studies die het effect van vitamine D ter behandeling van covid-19 onderzochten konden geen overtuigend bewijs leveren van positieve of negatieve effecten. Vooral de mogelijks schadelijke effecten werden slecht gemeten en gerapporteerd. Vermits de review auteurs al 21 lopende studies en 3 afgeronde studies zonder gerapporteerde resultaten identificeerden, is het waarschijnlijk dat de resultaten van deze review nog wijzigen in de toekomst. De review auteurs zullen deze review dan ook regelmatig updaten, het is een zogenaamde 'living systematic review'. Er is momenteel onvoldoende wetenschappelijk bewijs om te bepalen of vitamine D nuttig dan wel schadelijk is als behandeling van covid-19.