Gedragscode en transparantieregister nodig
Hoe invloed van tabaksindustrie op gezondheidsbeleid beperken?
Voor de eerste keer heeft Sciensano de inspanningen van de overheid tegen de inmenging van de tabaksindustrie in het volksgezondheidsbeleid geëvalueerd. België staat op de 38e plaats van 100 landen en op de 9e plaats van 25 Europese landen.
Deze analyse maakt deel uit van de Global Tobacco Industry Interference Index, een internationaal onderzoek dat nagaat hoe landen zich beschermen tegen inmenging van de tabaksindustrie in het volksgezondheidsbeleid.
Met een score van 55 op 100 ("0" betekent geen inmenging) doet België het beter dan het wereldwijde en Europese gemiddelde. "Er zijn echter bijkomende maatregelen nodig om de invloed van de tabaksindustrie verder te beperken en te zorgen voor meer transparantie in de besluitvorming", aldus Sciensano.
Tekortkomingen geconstateerd
Hoewel de federale overheid de afgelopen jaren concrete stappen heeft gezet om roken tegen te gaan, zijn er weinig maatregelen genomen om de inmenging van de tabaksindustrie te beperken. De overheid komt echter de verbintenissen aangegaan door het Kaderverdrag van de WHO inzake tabaksontmoediging (artikel 5.3), waaronder de invoering van een transparantieregister en een gedragscode, niet na.
"In de praktijk mag de tabaksindustrie niet deelnemen aan de beleidsvorming. Toch bestaan er naast het algemeen lobbyregister van de Kamer van volksvertegenwoordigers en een verbod op sponsoring van de tabaksindustrie, geen formele maatregelen die interacties met ministers en beleidsmakers reglementeren of beperken", licht Sciensano toe.
- 17,6% van de Belgische bevolking rookt, waarvan 12,8% dagelijks
- 8% van de sterfgevallen is toe te schrijven aan roken
- roken veroorzaakt €534 miljoen aan gezondheidszorgkosten per jaar.
Hoewel er tussen 2020 en 2025 geen ongerechtvaardigde interactie tussen de Belgische overheid en de industrie werd waargenomen bij de ontwikkeling van beleid, werd er wel enige inmenging waargenomen, "contacten met groepen die de belangen van de sector onrechtstreeks vertegenwoordigen, en samenwerkingen met de industrie in het kader van sensibiliseringscampagnes over zwerfvuil van sigarettenpeuken".
Aanbevelingen
Sciensano formuleert vijf aanbevelingen om de invloed van de tabaksindustrie beter te beperken:
- Een verplicht en openbaar transparantieregister voor alle contacten tussen de overheid en de tabaksindustrie, inclusief organisaties die indirect haar belangen behartigen.
- Een verplichte gedragscode voor interacties van de overheid met de tabaksindustrie, inclusief organisaties die indirect haar belangen behartigen.
- De tabaksindustrie verbieden om bewustmakingscampagnes rond tabak uit te werken.
- De tabaksindustrie verplichten om transparant en nauwkeurig informatie te verstrekken over haar activiteiten (lobbying, marketing, MVO, financiering…).
- Een verbod op de draaideurmethode, zodat huidige of voormalige kaderleden uit de tabaksindustrie geen kaderfuncties kunnen opnemen bij de overheid, en omgekeerd.
