Geen politieke wil om rookvrije generatie te realiseren

Een rookvrije generatie tegen 2040? Volgens een studie van de UCLouvain is er in de Belgische politiek een gebrek aan echte inspanningen. De meest doeltreffende maatregelen worden volgens het onderzoek afgeremd.

Van uiterst links tot uiterst rechts en alles daartussen: volgens het Instituut voor Gezondheids- en Maatschappijonderzoek van UC Louvain nemen alle partijen te weinig concrete politieke maatregelen om tabaksgebruik te beperken. Dat blijkt uit een enquête onder federale parlementsleden over vijftien mogelijke maatregelen.

Verschillende van die maatregelen zijn opgenomen in de 'interfederale strategie 2022-2028.' Daarmee wil de overheid vooral jongeren tussen 15 en 24 jaar oud bereiken en hun tabaksgebruik van 6 procent naar 0 reduceren in 2040.

Andere maatregelen die de politici voorgelegd kregen, gingen een stuk verder. Zo suggereerde de studie een minimumaccijns van tien procent op tabaksproducten, of dat een deel van de belastingsinkomsten op tabak wordt ingezet voor preventie. Nog een mogelijke maatregel is de minimumleeftijd voor de aankoop van tabaksproducten jaarlijks te verhogen, zodat iemand die na 2011 geboren is, deze producten nooit meer legaal zou kunnen kopen. "Groot-Brittannië nam een ​​soortgelijke beslissing, terwijl Nieuw-Zeeland hierop terugkwam", legt professor Vincent Lorant uit, wiens team het onderzoek uitvoerde.

Effectieve maatregelen worden afgekeurd

Het resultaat van het onderzoek: de partijen zijn het eens over het belang van preventiecampagnes en het versterken van de hulp bij het stoppen met roken. Maar zodra het gaat om strengere maatregelen, zowel bij links als rechts, blijkt uit onderzoek dat de belangrijkste partijen de door de WHO erkende meest effectieve maatregelen blokkeren, hetgeen het onderzoeksteam betreurt.

Dat betekent dat de beleidsmakers, volgens het rapport, "liever de economische belangen van rokers op de korte termijn beschermen dan de gezondheid van kinderen en adolescenten". "Nederland en Frankrijk hebben al veel ambitieuzere maatregelen genomen, zoals een forse verhoging van de accijnzen op tabak."

Het Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (FCTC) van de WHO – dat België heeft ondertekend – stelt voor om de contacten van politici met sigarettenfabrikanten te beperken, omdat "de lobbyactiviteiten van laatstgenoemden intensief zijn", legt Vincent Lorant uit. Concreet betekent dit dat er een toegankelijk register van de contacten moet worden bijgehouden en dat er notulen van deze vergaderingen moeten worden toegevoegd.

Hoewel de bedragen die in de Lage Landen in lobbying worden geïnvesteerd niet bekend zijn, "weten we dat in Frankrijk het jaarlijkse budget van (pro-tabak, nvdr.) lobbyisten ongeveer twee miljoen euro bedraagt", vervolgt hij. 

Rookgordijn van de tabaksindustrie

Om hun standpunt te rechtvaardigen, praten politieke partijen de argumenten van de tabaksindustrie na, vervolgen de onderzoekers. Hogere prijzen zouden bijvoorbeeld smokkel aanmoedigen (terwijl de prijzen in Frankrijk en Nederland hoger liggen, benadrukt het onderzoek), of roken is een persoonlijke keuze.

Rookgedrag wordt echter gekenmerkt door sociale ongelijkheid: 18% van de rokers behoort tot de laagst opgeleiden, vergeleken met 8% bij de hoogst opgeleiden in België, zo merken de wetenschappers op. "Het idee dat individuen geïnformeerd, autonoom en in staat zijn om hun eigen gezondheidskeuzes te maken (...) minimaliseert het belang van tabaksverslaving en bepaalde sociale factoren onder kinderen en adolescenten, zoals de invloed van leeftijdsgenoten", benadrukken de auteurs van dit wetenschappelijke werk.

Daardoor "geven besluitvormers er de voorkeur aan om de economische belangen van rokers op korte termijn te beschermen in plaats van de gezondheid van kinderen en adolescenten", aldus het rapport. "Frankrijk en Nederland hebben al veel ambitieuzere maatregelen genomen, zoals een sterke verhoging van de accijnzen op tabak."