Tips bij septemberblues

Terug naar het werk, een druk gezinsleven, mentale overbelasting... September is een van de meest stressvolle maanden van het jaar. Als eerstelijnsgezondheidswerker kan de apotheker een adviserende en begeleidende rol spelen en tegelijk letten op klachten die niet altijd worden geuit.

Het begin van het nieuwe schooljaar gaat vaak gepaard met stress. Stress om weer aan het werk te gaan en de dagelijkse sleur op te pakken, om weer naar school te gaan, van school te veranderen of naar de universiteit te gaan, om terug een wat meer gestructureerd sociaal leven op te pakken, of zelfs om opnieuw te gaan sporten,...

Bovendien is september, net als het nieuwe jaar, een ideale gelegenheid om goede voornemens te maken. Al deze bronnen van stress moeten onder controle worden gehouden om het nieuwe schooljaar goed te kunnen beginnen.

Bij sommige mensen, zoals jonge ouders, studenten, psychisch kwetsbare personen, werknemers die het moeilijk hebben op het werk..., kan het einde van de vakantieperiode klachten van angst veroorzaken. Deze periode en de uitdagingen die ze met zich meebrengt, kunnen namelijk een tijd van psychische kwetsbaarheid inluiden.

Luisteren

In de apotheek worden klachten van stress soms op een indirecte manier geuit: de patiënt heeft het bijvoorbeeld over slaapstoornissen (moeilijk in slaap vallen, vroeg wakker worden), prikkelbaarheid, hartkloppingen, concentratieproblemen, lichte pijn op de borst, functionele spijsverteringsstoornissen (krampen, opgeblazen gevoel,...), trek in suiker of stimulerende middelen (koffie, alcohol, tabak). Het is belangrijk om deze waarschuwingssignalen te kunnen herkennen.

"Apothekers, die het gewoon zijn om actief te luisteren en regelmatig contact hebben met patiënten, kunnen optreden als vertrouwenspersoon, waardoor ze de eerste symptomen van slaapstoornissen, angst of een gevoel van onbehagen met de patiënt kunnen bespreken. (...) Het gesprek kan verdergezet worden in een vertrouwelijke ruimte. Als de apotheker niet is opgeleid voor dit soort benadering, (...) is het nog steeds mogelijk om op een welwillende manier te luisteren, zonder te oordelen of advies te geven. De patiënt moet immers eerst zijn hart luchten, voordat hij eventueel behandelingsadviezen accepteert", aldus de Franse Orde van Apothekers in april jongstleden, waarbij de rol van de apotheker als waakhond van de geestelijke gezondheid werd benadrukt. ⁽¹⁾

Educatieve rol

Door enkele eenvoudige vragen te stellen, kunt u een beter beeld krijgen van de situatie: “Is er recent iets gebeurd dat u bijzonder veel stress heeft bezorgd?”, “Slaapt u momenteel goed?”, “Heeft u gedurende de dag momenten waarop u zich kunt ontspannen?”, “Heeft u dit soort symptomen in het verleden al eens gehad?”.

Het gaat er niet om een psycholoog te vervangen of een diagnose te stellen, maar om een veilige ruimte te creëren om de situatie te beoordelen en indien nodig door te verwijzen naar een huisarts of psycholoog. Als de symptomen al enkele weken aanhouden bijvoorbeeld, in geval van sociaal isolement, sombere gedachten, eetstoornissen of als er een aanzienlijke impact is op het dagelijks leven.

Het gaat er niet om een psycholoog te vervangen of een diagnose te stellen, maar om een veilige ruimte te creëren om de situatie te beoordelen en indien nodig door te verwijzen naar een huisarts of psycholoog

De stress van het nieuwe schooljaar is een realiteit die veel mensen delen. Hoewel deze stress vaak gebanaliseerd wordt, mag hij niet worden genegeerd. Het is belangrijk om alert te blijven op de intensiteit ervan en oog te hebben voor de verschillende vormen die de stress kan aannemen. Apothekers zijn vaak het eerste aanspreekpunt voor deze dagelijkse problemen.

Zij bevinden zich in een uitstekende positie om alarmsignalen op te merken, persoonlijk advies te geven en natuurlijke of medicinale oplossingen voor te stellen. Kortom: ze kunnen van de apotheek een plek maken voor psychologische ondersteuning en preventie.

1. www.ordre.pharmacien.fr

Planten en voeding die stress tegengaan
Het belangrijkste element is magnesium, dat wordt beschouwd als een natuurlijke anti-stressfactor. Deze enzymatische cofactor speelt een rol bij talrijke metabolische reacties, bij de neuromusculaire overdracht van zenuwimpulsen en bij de regulering van het hartritme. Vitamine B6 en taurine bevorderen de opname ervan.
Door een magnesiumrijk dieet te volgen, kunt u dagelijkse stress tegengaan. Tot de beste voedingsmiddelen behoren mineraalwater dat rijk is aan magnesium, peulvruchten (bonen, erwten,...), gedroogd fruit (amandelen, pistachenoten,...), volkoren granen, donkergroene bladgroenten (spinazie,...), tarwekiemen, zeevruchten, vis,... en een klein stukje pure chocolade!
Kruiden zoals passiebloem (Passiflora incarnata), citroenmelisse (Melissa officinalis) en valeriaan (Valeriana off.) worden traditioneel gebruikt in kruidenthee om milde symptomen van mentale stress te verlichten en de slaap te bevorderen.
Er kan ook gebruik worden gemaakt van adaptogene planten (Panax ginseng, Eleutherococcus senticosus) om de schadelijke effecten van stress tegen te gaan, de weerstand en vitaliteit te verhogen en de natuurlijke afweer te stimuleren.
De etherische olie van echte lavendel (Lavandula angustifolia) heeft een angstremmende werking door het GABA-systeem te moduleren. De etherische olie van zoete sinaasappel (Citrus sinensis, C.aurantium dulcis) bevordert het welzijn wanneer deze wordt geroken of verspreid.
M.V.
>> www.ema.europa.eu

Natuur op voorschrift
Het advies van een apotheker beperkt zich natuurlijk niet tot producten; er is ook het educatieve aspect: hameren op regelmatige slaap, bewust ademhalen en hartcoherentie aanmoedigen (bijvoorbeeld vijf seconden inademen, vijf seconden uitademen gedurende vijf minuten), bewust maken van het belang van digitale ontkoppeling en matige lichaamsbeweging promoten (30 minuten per dag is al voldoende om het cortisolgehalte te verlagen).
Deze aanpak past ook in de huidige context, waarin de nadruk steeds meer ligt op adviezen waarin de natuur centraal staat, als aanvullende of alternatieve therapie bij traditionele behandelingen. We hebben het hier over tuinieren, wandelen, buitenlucht, meditatie (yoga, mindfulness,...) of zelfs het samenstellen van een herbarium of luisteren naar vogels die zingen...
Een echte holistische benadering van zorg, waarbij iemand gezien wordt in al zijn relaties, met anderen, met zichzelf en met de omgeving. Er is steeds meer bewijs dat dit soort eenvoudige en goedkope interventies een significant positief effect hebben op de geestelijke gezondheid.
Naast het initiatief ‘Bewegen op verwijzing’, dat zich steeds verder ontwikkelt, zien verschillende projecten rond ‘natuur op voorschrift’ het levenslicht in België. Een innovatieve oplossing voor patiënten met psychische klachten en chronisch zieken.
Als gevolg van de verstedelijking komen we steeds minder in contact met de natuur. Dit initiatief streeft ernaar om het individu opnieuw in contact te brengen met zijn natuurlijke omgeving.
M.V.
>> Front. Public Health, Menhas et al, 25 maart 2024.