Betere toegang tot patiëntendata

Essentieel om doelgroepen voor geneesmiddelen te verfijnen

Er is nood aan een betere toegang tot patiëntengegevens voor academische onderzoekers, zodat patiënten die het meest baat hebben bij een geneesmiddel beter geïdentificeerd kunnen worden. Een nieuw onderzoek van een groep internationale onderzoekers, onder leiding van KU Leuven en UZ Leuven, heeft aangetoond dat de data van klinische studies door farmaceutische bedrijven te weinig gebruikt worden om de doelgroep voor het geneesmiddel te verfijnen.

Biomerkers zijn cruciaal in de medische wereld: ze tonen aan of een bepaald geneesmiddel of een bepaalde behandeling wel of niet zal aanslaan bij een bepaalde patiënt. Ook de vooruitgang van een ziekte kan voorspeld worden aan de hand van biomerkers. 

Er gebeurt echter te weinig biomerkeronderzoek op de gegevens van patiënten met borstkanker bij wie nieuwe kankergeneesmiddelen getest worden. Van de 29 studies die tussen 2017 en 2024 leidden tot de goedkeuring voor een nieuw borstkankermedicijn in de Verenigde Staten, was er geen enkele die resulteerde in de verkleining van de doelgroep voor het medicijn, bleek uit het nieuwe onderzoek. 

Onnodige bijwerkingen

"Als de exacte doelgroep van patiënten bij wie een medicijn aanslaat, kan bepaald worden, moeten de andere patiënten dit medicijn niet onnodig nemen", verduidelijkt Hans Wildiers, borstkankerspecialist in UZ Leuven en eerste auteur van de studie. "Zo vermijden we onnodige bijwerkingen, en vermijden we hoge kosten voor de maatschappij en de belastingsbetaler. Maar er gebeurt door de farmaceutische industrie te weinig onderzoek om de doelgroep te verkleinen." 

De onderzoekers pleiten voor meer samenwerking tussen de farmaceutische bedrijven en de academische wereld, zodat patiëntendata en -stalen meer gedeeld kunnen worden. In klinische studies van farmaceutische bedrijven staan patiënten vaak tumor- of bloedstalen af, maar farmabedrijven houden deze stalen voor zich en delen ze onvoldoende met academische onderzoekers. 

Schrijnend geval

"In een schrijnend geval hebben we gezien dat een bedrijf 80.000 stalen van tumoren en bloedstalen heeft laten verwijderen nadat de studie geen winst toonde van het nieuwe geneesmiddel. Dat is waardevolle informatie die is verloren gegaan. Patiënten weten vandaag ook vaak niet dat hun data vooral gebruikt worden door het farmaceutisch bedrijf dat de klinische studie heeft opgezet, en veel minder voor academisch onderzoek", zegt Wildiers. "Daarom vragen we een aanpassing aan het 'informed consent'-formulier van klinische studies, zodat patiënten ook expliciet toestemming kunnen geven voor academisch onderzoek." 

De wetenschappers hebben in dit onderzoek enkel naar borstkankergeneesmiddelen en -studies gekeken, maar weten dat het een breder probleem is dat zich over het hele spectrum van de gezondheidszorg voordoet. Ze benadrukken dat een betere samenwerking tussen de farmaceutische industrie en de academici zal leiden tot meer vertrouwen en meer transparantie. "Dat is goed voor de patiënt, die baat heeft bij de juiste medicatie voor zijn of haar ziekte", besluit Wildiers. 

De studie is vandaag gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift JAMA Oncology.