Implementatie-uitdagingen van longkankerscreening

Longkanker is de hoofdoorzaak van kankersterfte in Europa. De slechte prognose is het gevolg van een vaak laattijdige diagnose, in vergevorderde en ongeneeslijke stadia (IV) van de ziekte. Screening van de hoog-risicopopulatie is intussen 'evidence-based' en wordt aanbevolen op Europese schaal. Waar staan we vandaag?

Via een lagedosis-CT-scan (LDCT) van de longen kan men asymptomatische longkanker opsporen in een vroeg stadium. De vroegtijdige behandeling verlaagt het overlijdensrisico met een kwart⁽¹⁾. De doelgroep voor screening zijn rokers en ex-rokers die stopten met roken in de laatste vijftien jaar, tussen de 50 en 75 jaar, met een rookhistorie van minstens dertig pakjaren.⁽²⁾

Prof. Harry De Koning (Maatschappelijke gezondheidszorg, Rotterdam) zet op het ELCC '23 de voordelen van longkankerscreening (LKS) op een rijtje. "De scans zijn eenvoudig uit te voeren: er is geen contrastvloeistof of ECG voor nodig en we halen een capaciteit van 9 scans/h. De stralingsdosis is zeer laag. Met één enkele scan kunnen we eventuele laesies in de longen detecteren, de coronaire arteriële calcium (CAC)-score kwantificeren, een sterke voorspeller van het risico op hart- en vaatziekten, en de emfyseemscore bepalen, die het risico op longfunctiedaling en COPD bij rokers kan inschatten. Als de screening gecombineerd wordt met rookstopbegeleiding, boeken we nog meer winst."

Ook de interpretatie van de beelden verloopt vlot, weet De Koning. "In Nederland gebeurt de eerste beoordeling door een radioloog en een tweede a.d.h.v. artificiële intelligentie. Als het resultaat verschilt, volgt een derde lezing. De kans op een foutieve detectie van longkanker (vals positief) is overigens zeer laag."

Wat zijn hindernissen voor implementatie? Verschillende specialisten merken op dat individuele rekruteringsstrategieën cruciaal zijn. De beoogde bevolkingsgroep is zeer heterogeen. Hoe kunnen we hen het best bereiken, informeren en motiveren om deel te nemen aan LKS? De huisarts zal in ieder geval een sleutelrol spelen. Daarnaast moeten ook longartsen, radiologen, ministers van gezondheid, ... mee aan boord.

Er zijn robuuste datamanagementsystemen nodig en voldoende personeel (met kennis van IT, gegevensbescherming, AI en machine learning). Met het oog op de beste baten-risicoverhouding moeten nevenbevindingen, zonder significante invloed op de prognose, vermeden worden. En wat met het screeningsinterval als de baseline-scan negatief is? Kunnen biomarkers een tussentijds alternatief vormen?

LKS blijkt voor veel landen alvast kosteneffectief. In Vlaanderen is een multidisciplinaire taskforce aan de slag. In Frankrijk lopen een aantal pilootprojecten. Italië en Zweden integreren het in de preventieve kankerscreening en in Kroatië is al sinds 2020 een nationaal programma van kracht. Op de website van The Lung Cancer Policy Network kan je via een interactieve kaart live volgen welke landen al LKS invoerden.

• (1) H De Koning, C Van der Aalst, et al. NELSON-trial. N Engl J Med 2020; 382:503-513, DOI: 10.1056/NEJMoa1911793

• (2) Eén pakjaar staat voor één jaar lang iedere dag een pakje (20) sigaretten roken